09 juli 2025
Door gerichte screening longkanker sneller detecteren en zo de genezingskansen verhogen. Dat is het onderwerp van de ZORALCS-studie die momenteel loopt in zes Antwerpse gemeenten. Mensen tussen 55 en 74 die roken of hebben gerookt, krijgen de kans om een gratis CT-scan te laten nemen. “Al meer dan 350 mensen hebben een afspraak gemaakt voor een scan”, zegt prof. dr. Annemiek Snoeckx.
“Longkanker is de tweede meest voorkomende kanker in ons land, en de dodelijkste. Dat komt doordat symptomen vaak pas opduiken in een laat stadium, wanneer de kanker is uitgezaaid, en de overlevingskans laag ligt.”
Prof. dr. Annemiek Snoeckx is hoofddocent aan de Universiteit Antwerpen, diensthoofd radiologie van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) en hoofdonderzoeker van de ZORALCS-studie.
De voorbije jaren, zegt ze, is aangetoond dat het vroegtijdig opsporen van longkanker met een lage dosis CT-scan bij mensen met een hoog risico de kans kan doen dalen dat ze aan longkanker overlijden.
“Die robuuste wetenschappelijke evidentie moeten we nu vertalen naar de klinische praktijk en naar de gezondheidszorg. Daarvoor is implementatieonderzoek nodig – dat is ook een streven van zowel Europa als van Vlaanderen – en dat doen we momenteel met ZORALCS.”
De naam komt van eerstelijnszone ZORA (Zuid-Oost Rand Antwerpen) en loopt in de gemeenten van die zone: Boechout, Kontich, Lint, Mortsel, Edegem en Hove.
“Dé uitdaging is dat we alle hoogrisicopersonen willen vinden: mensen die al jaren roken of dat lang hebben gedaan”, zegt prof. Snoeckx. “Die informatie is niet zomaar in patiëntendossiers te vinden, dus moeten we hen op andere manieren trachten te vinden. Dat doen we via een onlineplatform waar mensen die mogelijk in aanmerking komen een aantal vragen beantwoorden.”
Om de kans in te schatten dat iemand die stevig rookt of gerookt heeft longkanker heeft of krijgt, gebruikt ZORALCS een risicopredictiemodel. “Dat houdt rekening met je rookvoorgeschiedenis op basis van het aantal ‘pakjaren’, maar ook met familiale aanleg, eventuele COPD, BMI, opleiding…”
“Om die zaken te weten te komen beantwoorden mensen online een aantal vragen op ons platform, dat via itsme beveiligd is. Ze krijgen dan meteen te zien of het aangewezen is dat ze een afspraak maken voor een CT-scan.”
Naar een website gaan, inloggen met itsme, vragen beantwoorden: is dat wel voor iedereen weggelegd? “Het is een drempel, waar we omwille van privacy niet omheen kunnen”, zegt prof. Snoeckx.
“We raden mensen die minder vertrouwd zijn met computers aan om even hulp te vragen aan hun kinderen of kleinkinderen. Bij de uitnodigingsbrieven die we uitsturen naar de doelgroep zit ook informatie over de digipunten in hun gemeente, waar ze hulp kunnen krijgen.”
“Om zoveel mogelijk mensen te bereiken reiken we ook uit naar de huisartsen, de apothekers en andere zorgprofessionals, de gemeentebesturen en OCMW’s, de seniorenraden en -organisaties. En we voeren campagnes via social media.”
‘Huisartsen, apothekers, kinesisten en thuisverplegers staan dicht bij hun patiënten. We hebben hen allemaal nodig om iedereen te bereiken.’
Alleen: heeft pakweg de eerste lijn wel tijd om hieraan mee te werken? Huisartsen zijn nu al overbevraagd.
“We vragen hen niet om de screening te doen of iets in te vullen. Het gaat louter om informeren. Hun patiënten erop wijzen dat de gratis screening bestaat, en als het een zware roker is of was, een duwtje te geven in de richting van onze online vragenlijst. Huisartsen, apothekers, kinesisten en thuisverplegers staan dicht bij hun patiënten. We hebben hen allemaal nodig om iedereen te bereiken.”
In drie van de zes gemeenten zijn de uitnodigingsbrieven intussen de deur uit, goed voor meer dan 10.000 mensen die gevraagd worden om online de test te doen.
Prof. Snoeckx: “Van hen hebben er al ruim 350 een afspraak gemaakt voor een scan. De rekrutering verloopt globaal wel goed. Welk percentage van de hoogrisicopersonen we bereiken, kunnen we echter niet met zekerheid zeggen, omdat we niet weten hoeveel het er exact zijn.”
‘We bereiken veel inwoners met een lager opleidingsniveau, wat in andere studies soms moeilijker gaat.’
“Hoopgevend is dat bijna de helft van onze respondenten ‘secundair’ invult als hoogst behaalde diploma. Dat wil zeggen dat we dus ook veel inwoners bereiken met een lager opleidingsniveau, wat in andere studies soms moeilijker gaat.”
De uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek moet in Vlaanderen verplicht in het Nederlands worden opgesteld, maar via QR-codes kan de ontvanger de info ook in een andere taal lezen. “We bekijken ook hoe we gericht campagne kunnen voeren naar andere culturen.”
De CT-scans vinden op zaterdag plaats in het UZA, elke week een dertigtal. “Dan is er een specifiek team aanwezig voor de longkankerscreening”, legt prof. Snoeckx uit. “Dat loopt heel vlot. Tegelijk met ZORALCS loopt ook TAMIRO-STOP, onze rookstopstudie. Tachtig procent van de personen die nog roken, neemt daaraan deel.”
“TAMIRO-STOP onderzoekt de meerwaarde van een intensief rookstoptraject. We delen de deelnemers in twee groepen in: de ene groep krijgt intensieve rookstopbegeleiding door een tabakoloog, de andere enkel beknopte informatie over waar en hoe ze rookstophulp kunnen krijgen.”
“Ik hoop dat onze studie aantoont dat als je intensieve rookstop aanbiedt op het moment dat je mensen screent, de kans op succes fors verhoogt. Want de combinatie van beide is ook naar kosteneffectiviteit een serieuze meerwaarde.”
Momenteel is het nog te vroeg om te zeggen hoeveel longtumoren ZORALCS bij de onderzochte inwoners heeft kunnen opsporen. “Maar er zijn al een aantal heel verdachte afwijkingen opgemerkt”, zegt prof. Snoeckx.
“Of zo’n screening wel kosteneffectief is? Absoluut. Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) heeft dat uitvoerig bekeken en vorig jaar ook gepubliceerd. Ook in vergelijking met andere screeningsprogramma’s is dit een kosteneffectieve screening, door het risicopredictiemodel en dus de gerichte groep die we screenen.”
“Sowieso heb je de kost van je CT-scan, van het AI-algoritme en de radioloog. Maar de groep die we screenen is al bij al beperkt, veel kleiner dan bijvoorbeeld voor borstkanker.”
De beelden van de CT-scan worden zowel door een AI-algoritme ‘bekeken’ als door een radioloog. “Beiden sporen ze nodules op, knobbeltjes”, zegt prof. Snoeckx. “Dat is betaalbaarder dan met twee radiologen te werken en die algoritmes leveren uitstekend werk, gecombineerd met de expertise van de radioloog.”
“Een heel beperkt aantal nodules met een uitzonderlijke vorm of structuur vinden die algoritmes niet, en de radioloog wel, we gaan het dus nooit volledig aan de technologie overlaten. Vandaag bekijkt eerst de radioloog de beelden en dan AI, in de toekomst zal dat mogelijk omgekeerd zijn.”
‘Vandaag bekijkt eerst de radioloog de beelden en dan AI, in de toekomst zal dat mogelijk omgekeerd zijn.’
“Blijkt een screening verdacht voor een mogelijke longtumor, dan wordt eerst de huisarts digitaal op de hoogte gebracht, en daarna de patiënt per brief. We bellen ook de huisartsen op.”
Prof. Snoeckx benadrukt dat de gezondheidswinst van een dergelijke preventieve screening zich op populatieniveau bevindt, eerder dan louter op individueel niveau. “Zo’n aanpak werkt en is kosteneffectief, wat niet van individuele screenings kan worden gezegd.”
De studie startte in maart 2025 en de rekrutering voor de eerste screeningsronde loopt tot februari volgend jaar. “Iedereen die een scan kreeg wordt uitgenodigd voor een controlescan na 1 jaar. Of de studie een vervolg krijgt of veralgemeend wordt, hangt af van de overheid.”
“Als je naar de rest van Europa kijkt, mag ik wel zeggen dat onze longkankerscreening state of the art is. Het gebruik van een risicopredictiemodel, het betrekken van de eerste lijn bij de sensibilisering, het opzetten van een bijhorend rookstopprogramma, ons digitaal platform: die combinatie is behoorlijk uniek.”
Veel vrouwen die geconfronteerd worden met gynaecologische kanker voelen zich alleen en beschaamd. Gynca’s wil dat veranderen. De vzw geeft hen een stem en komt op voor hun belangen. Voorzitter Anne De Middelaer blikt terug op de voorbije vijf jaar en kijkt ook naar de toekomst. “Er is nog heel…
Het laatste gestructureerde Kankerplan werd geïntroduceerd in 2008, in een periode waarin nog geen gecoördineerd beleidskader voor kankerzorg bestond. Anno 2025 dringt de vraag zich op of een volledig nieuw Kankerplan noodzakelijk is. De noodzaak lijkt eerder te liggen bij een herbronning.
2024 was op verschillende vlakken een bijzonder jaar voor onze organisatie. Onze acties kregen heel wat weerklank, niet het minst bij beleidsmakers. In dit jaarverslag zetten we alles nog eens op een rijtje voor u.
